Jak obliczyć dochód?
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, które spełniają tzw. kryterium dochodowe. Pomoc skierowana jest do osób o najniższych dochodach. Aby ją otrzymać dochód nie może przekraczać kwoty 776 zł – w przypadku osoby samotnie gospodarującej oraz 600 zł na osobę w rodzinie w przypadku osób będących członkami rodziny, obejmującej osoby spokrewnione i niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Aby ustalić dochód należy zsumować dochody z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, czyli np. ubiegając się o pomoc w sierpniu, trzeba przedstawić dochód z lipca. Obliczając kryterium dochodowe na osobę w rodzinie należy zsumować dochody wszystkich członków rodziny. Za dochód danej osoby uważa się jej przychód pomniejszony o podatek dochodowy od osób fizycznych, koszty uzyskania przychodu, składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne oraz kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Do dochodu nie wlicza się: jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, zasiłku celowego, pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty, wartości świadczenia w naturze oraz świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych, dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego, świadczenia wychowawczego, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dodatku energetycznego, dodatku osłonowego.
To jak liczymy dochód, w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, zależy od formy opodatkowania tej działalności. W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych za dochód przyjmuje się przychód z tej działalności pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, obciążenie podatkiem należnym określonym w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych i składkami na ubezpieczenie zdrowotne określonymi w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, związane z prowadzeniem tej działalności oraz odliczonymi od dochodu składkami na ubezpieczenia społeczne niezaliczonymi do kosztów uzyskania przychodów, określonymi w odrębnych przepisach, z tym że dochód ustala się, dzieląc kwotę dochodu z działalności gospodarczej wykazanego w zeznaniu podatkowym złożonym za poprzedni rok kalendarzowy przez liczbę miesięcy, w których podatnik prowadził działalność, a jeżeli nie prowadził działalności, za dochód przyjmuje się kwotę zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby. Natomiast w stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – za dochód przyjmuje się kwotę zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia działalności opodatkowanej na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia działalności na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego oraz na podstawie dowodu opłacenia składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 345 zł.
PRZYKŁADY OBLICZANIA DOCHODU
Przykład 1: Dochód w czteroosobowej rodzinie państwa X
| Skład rodziny | Dochód określony w ustawie (tzw. „kryterium dochodowe”) | Miesięczny dochód rodziny |
| pierwsza osoba – bezrobotny mąż | 600,00 zł | zasiłek dla bezrobotnych – 717,30 zł |
| druga osoba – pracująca żona | 600,00 zł | dochód netto 1530,00 zł |
| trzecia osoba – dziecko 4-letnie | 600,00 zł | zasiłek rodzinny – 95,00 zł |
| czwarta osoba – dziecko 3-letnie | 600,00 zł | zasiłek rodzinny – 95,00 zł |
| Razem 2400,00 zł | Razem 2437,30 zł |
Dochód państwa X jest wyższy od określonego w ustawie o pomocy, w związku z czym nie przysługuje im pomoc finansowa. Wyjątkową sytuacją, kiedy pomoc może zostać przyznana osobie lub rodzinie przekraczającej kryterium dochodowe, jest zdarzenie losowe lub klęska żywiołowa bądź ekologiczna.
Przykład 2: Dochód w czteroosobowej rodzinie państwa Y
| Skład rodziny | Dochód określony w ustawie (tzw. „kryterium dochodowe”) | Miesięczny dochód rodziny |
| pierwsza osoba – bezrobotny mąż | 600,00 zł | zasiłek dla bezrobotnych – 717,30 zł |
| druga osoba – żona z orzeczoną całkowitą niezdolnością do pracy (dawna II grupa inwalidzka) | 600,00 zł | renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – 1029,80 zł |
| trzecia osoba – dziecko 5-letnie | 600,00 zł | zasiłek rodzinny – 95,00 zł |
| czwarta osoba – dziecko 4-letnie | 600,00 zł | zasiłek rodzinny – 95,00 zł |
| Razem 2400,00 zł | Razem 1937,10 zł |
Dochód państwa Y jest niższy od określonego w ustawie o pomocy społecznej. Rodzina może więc otrzymać pomoc finansową na przykład w formie zasiłku okresowego lub zasiłku celowego.
Obliczanie dochodu do niektórych świadczeń z pomocy społecznej
Zasiłek stały
Zasiłek stały przysługuje:
– pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
– pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Całkowita niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do pracy lub o całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji), albo zaliczenie do I lub II grupy inwalidów, lub legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.
Osoba niezdolna do pracy z powodu wieku to osoba, która ukończyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna).
W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;
2) w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
Przykład 1:
Jedynym dochodem samotnej osoby niepełnosprawnej, całkowicie niezdolnej do pracy, jest zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 776,00 zł. 130% kryterium dochodowego wynosi natomiast 1008,80 zł. Różnica wynosi: 1008,80 zł – 215,84 zł = 792,96 zł. Kwota zasiłku stałego została zatem ustalona na 792,96 zł miesięcznie.
Przykład 2:
W rodzinie jest osoba całkowicie niezdolna do pracy z powodu wieku. Nie osiąga swoich dochodów. Dochód na jedną osobę w rodzinie wynosi 200,00 zł. Kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 600,00 zł. 130% kryterium dochodowego wynosi 780,00 zł. Różnica wynosi: 780,00zł – 200,00zł = 580,00 zł. Kwota zasiłku stałego w tym przypadku została ustalona na 580,00 zł.
Zasiłek okresowy
Zasiłek okresowy przyznaje się w szczególności ze względu na:
- długotrwałą chorobę,
- niepełnosprawność,
- bezrobocie,
- możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Wysokość zasiłku okresowego ustala się w wysokości różnicy pomiędzy kryterium dochodowym i dochodem osoby samotnie gospodarującej lub rodziny. Maksymalna wysokość zasiłku okresowego dla osoby samotnie gospodarującej nie może przekroczyć 600,00 zł. Minimalna wysokość zasiłku to 20,00 zł.
Wprowadzono też dodatkową zasadę ustalającą minimalną kwotę zasiłku jako 50% różnicy pomiędzy kryterium dochodowym a dochodem osoby lub rodziny.
Zasiłek celowy
Zasiłek celowy przyznawany jest w celu zaspokojenia niezbędnej (konkretnej) potrzeby bytowej, takiej jak pokrycie kosztów:
- zakupu żywności,
- leków i leczenia,
- ogrzewania, w tym opału,
- odzieży,
- niezbędnych przedmiotów użytku domowego,
- drobnych remontów i napraw w mieszkaniu,
- pogrzebu.
Zasiłek celowy może być również przyznany w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek może być także przyznany osobie lub rodzinie, która poniosła straty w wyniku:
- zdarzenia losowego,
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Pomoc może być wtedy przyznana niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi. Sytuacja, w której dokonuje się zwrotu pomocy dotyczy osób lub rodzin przekraczających kryterium dochodowe.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być również przyznany zasiłek okresowy, zasiłek celowy lub pomoc rzeczowa, pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową.
